Net Zero là gì, bối cảnh ra đời và tầm quan trọng

1. Giới thiệu về Net Zero là gì?

Biến đổi khí hậu đang trở thành một trong những thách thức cấp bách nhất mà nhân loại phải đối mặt, với những tác động ngày càng rõ rệt trên toàn cầu. Để ứng phó với mối đe dọa này, khái niệm Net Zero hay “phát thải ròng bằng không” đã nổi lên như một mục tiêu then chốt trong các nỗ lực quốc tế nhằm hạn chế sự nóng lên toàn cầu và bảo vệ hành tinh cho các thế hệ tương lai.

Sự cấp thiết của hành động này được nhấn mạnh bởi sự gia tăng các cam kết Net Zero từ các quốc gia, khu vực, thành phố và doanh nghiệp trên khắp thế giới. Quá trình chuyển đổi sang một thế giới Net Zero đòi hỏi một sự thay đổi cơ bản trong cách chúng ta sản xuất và tiêu thụ, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc biến những cam kết thành hành động cụ thể và đáng tin cậy.

2. Net Zero là gì? Định nghĩa và các khái niệm liên quan

Net Zero, hay phát thải ròng bằng không, được định nghĩa là trạng thái cân bằng giữa lượng khí nhà kính do các hoạt động của con người thải ra khí quyển và lượng khí nhà kính được loại bỏ khỏi khí quyển trong một khoảng thời gian nhất định. Điều này có nghĩa là tổng lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính phát sinh từ các hoạt động như đốt nhiên liệu hóa thạch, sản xuất công nghiệp và nông nghiệp phải được cân bằng bởi lượng khí thải được hấp thụ thông qua các biện pháp tự nhiên hoặc công nghệ.

Theo định nghĩa của Liên hợp quốc, Net Zero nghĩa là cắt giảm lượng phát thải khí nhà kính xuống càng gần không càng sớm càng tốt, và lượng khí thải còn lại phải được hấp thụ lại vào bầu khí quyển. Một cách đơn giản, Net Zero là trạng thái mà tổng lượng khí nhà kính thải ra và lượng được loại bỏ cân bằng trong một khoảng thời gian.

Mặc dù thường được sử dụng thay thế cho nhau, Net Zero và “carbon neutral” (trung hòa carbon) không hoàn toàn giống nhau. Carbon neutral thường đề cập đến việc trung hòa lượng khí CO2 thải ra bằng cách bù đắp thông qua các dự án giảm phát thải ở nơi khác, trong khi Net Zero có phạm vi rộng hơn, bao gồm tất cả các khí nhà kính và ưu tiên giảm phát thải trực tiếp một cách tối đa trước khi sử dụng các biện pháp bù đắp cho lượng phát thải còn lại.

Hơn nữa, Net Zero tập trung vào việc giảm phát thải trên toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất đến tiêu thụ. Một khái niệm khác liên quan là “gross zero” hay “real zero” (phát thải tuyệt đối bằng không), đặc biệt áp dụng cho các ngành như năng lượng, với mục tiêu loại bỏ hoàn toàn lượng khí thải carbon từ các hoạt động của họ. Sự khác biệt này cho thấy Net Zero là một mục tiêu toàn diện và đầy tham vọng hơn so với carbon neutral, hướng tới một sự chuyển đổi hệ thống sâu rộng hơn.

3. Tại sao Net Zero lại quan trọng? Tầm quan trọng trong việc hạn chế sự nóng lên toàn cầu

Mục tiêu hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức dưới 2°C và nỗ lực đạt mức 1.5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, như đã được thống nhất trong Hiệp định Paris, là nền tảng cho tầm quan trọng của Net Zero. Các bằng chứng khoa học cho thấy rằng ngay cả mức nóng lên hiện tại, khoảng 1.1-1.2°C, đã gây ra những tác động đáng kể như sóng nhiệt, lũ lụt, bão nghiêm trọng, băng tan và mực nước biển dâng.

Nếu nhiệt độ tiếp tục tăng, những tác động này sẽ trở nên tồi tệ hơn, đe dọa đến sự sống và sinh kế của hàng tỷ người. Đạt mục tiêu khí thải bằng 0 vào năm 2050 là hết sức quan trọng để kiểm soát mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 1,5 độ C.

Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng sự nóng lên toàn cầu tỷ lệ thuận với lượng khí CO2 tích lũy trong khí quyển. Điều này có nghĩa là hành tinh sẽ tiếp tục nóng lên cho đến khi lượng khí thải CO2 do con người gây ra đạt mức Net Zero.

Để có cơ hội hợp lý giới hạn mức nóng lên ở 1.5°C, lượng khí thải CO2 toàn cầu cần phải giảm khoảng 45% so với mức năm 2010 vào năm 2030 và đạt mức Net Zero vào khoảng năm 2050 ¹. Do đó, Net Zero không chỉ là một mục tiêu môi trường mà còn là một yêu cầu khoa học để ngăn chặn những hậu quả tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu và bảo vệ một hành tinh đáng sống ¹.

4. Các phương pháp để đạt được Net Zero

Để đạt được trạng thái Net Zero, cần thực hiện đồng thời hai hành động chính: giảm lượng khí nhà kính thải vào khí quyển và loại bỏ lượng khí nhà kính còn lại ¹. Điều này có nghĩa là cân bằng lượng khí nhà kính được sản xuất với lượng được loại bỏ khỏi khí quyển ⁸. Trong đó, ưu tiên hàng đầu là giảm phát thải từ các nguồn hiện tại ⁴. Điều này bao gồm việc loại bỏ dần các hoạt động gây phát thải và thực hiện các biện pháp để giảm cường độ phát thải của các hoạt động không thể loại bỏ hoàn toàn ⁴.

Bốn bước chính để đạt mục tiêu Net Zero bao gồm đánh giá và đo lường phát thải, giảm phát thải, hấp thụ carbon và bù đắp qua các dự án môi trường ¹. Sau khi đã giảm phát thải đến mức tối đa có thể, lượng khí thải còn lại cần được cân bằng bằng cách loại bỏ một lượng tương đương khỏi khí quyển ³.

5. Giảm phát thải khí nhà kính trong các lĩnh vực khác nhau

Việc giảm phát thải khí nhà kính đòi hỏi sự nỗ lực trên nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế.

Trong lĩnh vực năng lượng, sự chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch (than, dầu, khí đốt) sang các nguồn năng lượng tái tạo (mặt trời, gió, thủy điện) là yếu tố then chốt . Đồng thời, việc nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong sản xuất và tiêu thụ cũng đóng vai trò quan trọng . Đầu tư vào các giải pháp lưu trữ năng lượng và hiện đại hóa lưới điện cũng cần được chú trọng ¹⁸.

Trong lĩnh vực giao thông, việc loại bỏ dần xe động cơ đốt trong và thúc đẩy sử dụng xe điện là một giải pháp quan trọng . Phát triển và đầu tư vào giao thông công cộng bền vững, khuyến khích đi xe đạp và đi bộ ở các khu đô thị cũng góp phần giảm phát thải . Nghiên cứu và ứng dụng các loại nhiên liệu thay thế như hydro và nhiên liệu sinh học cũng là một hướng đi tiềm năng ⁷.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, việc áp dụng các phương pháp canh tác bền vững (ví dụ: canh tác không cày xới, trồng cây che phủ) có thể tăng cường khả năng hấp thụ carbon của đất . Giảm phát thải khí metan từ chăn nuôi thông qua cải thiện quản lý thức ăn và tối ưu hóa việc sử dụng phân bón để giảm phát thải oxit nitơ cũng rất cần thiết ¹⁹. Hơn nữa, giảm thiểu lãng phí thực phẩm và hướng tới chế độ ăn uống bền vững hơn cũng đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải .

Trong lĩnh vực công nghiệp, việc nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các quy trình sản xuất và chuyển đổi sang các công nghệ và quy trình sản xuất sạch hơn là cần thiết . Việc triển khai các công nghệ thu giữ, sử dụng và lưu trữ carbon (CCUS) cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt đối với các ngành khó giảm phát thải . Sử dụng vật liệu bền vững và giảm thiểu chất thải công nghiệp cũng là những biện pháp quan trọng .

6. Các phương pháp loại bỏ khí nhà kính

Bên cạnh việc giảm phát thải, việc loại bỏ khí nhà kính đã thải ra khí quyển cũng là một phần không thể thiếu để đạt được Net Zero. Có hai nhóm phương pháp chính để loại bỏ khí nhà kính: các giải pháp dựa trên tự nhiên và các giải pháp công nghệ .

Các giải pháp dựa trên tự nhiên bao gồm trồng rừng và tái trồng rừng (afforestation and reforestation) , phục hồi đất bị suy thoái, quản lý đất đai bền vững để tăng cường hấp thụ carbon vào đất và bảo tồn, phục hồi các hệ sinh thái như đất ngập nước . Những giải pháp này không chỉ giúp loại bỏ carbon dioxide mà còn mang lại nhiều lợi ích khác cho môi trường và đa dạng sinh học . Tuy nhiên, hiệu quả và tính lâu dài của các giải pháp này có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như thay đổi mục đích sử dụng đất và tác động của biến đổi khí hậu ¹².

Các giải pháp công nghệ bao gồm thu giữ carbon tại nguồn phát thải công nghiệp (CCS) và thu giữ trực tiếp từ không khí (DACS) . Các công nghệ này có tiềm năng loại bỏ một lượng lớn carbon dioxide một cách hiệu quả và có thể mang tính lâu dài hơn. Tuy nhiên, chúng vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu và thường đòi hỏi chi phí cao và tiêu thụ nhiều năng lượng .

Các phương pháp khác như sử dụng năng lượng sinh học kết hợp với thu giữ và lưu trữ carbon (BECCS), tăng cường phong hóa và khoáng hóa cũng đang được nghiên cứu và phát triển ¹². Việc đảm bảo tính lâu dài của lượng carbon đã loại bỏ là rất quan trọng để đạt được mục tiêu Net Zero thực sự ¹².

7. Cam kết Net Zero trên toàn cầu

Nhận thức được tầm quan trọng của Net Zero, ngày càng có nhiều quốc gia, tổ chức và công ty trên toàn thế giới đã đưa ra cam kết đạt được mục tiêu này . Tính đến tháng 6 năm 2024, 107 quốc gia, chiếm khoảng 82% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu, đã chính thức cam kết Net Zero thông qua luật pháp, chính sách hoặc tuyên bố cấp cao ¹.

Nhiều quốc gia đặt mục tiêu đạt Net Zero vào năm 2050, nhưng một số quốc gia có mục tiêu sớm hơn (ví dụ: Suriname, Bhutan, Na Uy, Uruguay, Phần Lan, Iceland, Áo, Thụy Điển) hoặc muộn hơn (ví dụ: Trung Quốc, Brazil, Singapore) . Một số quốc gia đã thể chế hóa các mục tiêu này bằng luật pháp .

Bảng tóm tắt mục tiêu Net Zero của một số quốc gia (chọn lọc)

Quốc gia	Mục tiêu Net Zero	Trạng thái	Nguồn
Suriname	Đã đạt được 2014	Đã đạt được	UN News (2020)
Bhutan	Đã đạt được	Đã đạt được	Policy Brief (2021)
Na Uy	2030	Chính sách	Policy Position (2015)
Uruguay	2030	Nộp cho LHQ	Submission to UN (2020)
Phần Lan	2035	Thỏa thuận liên minh	Coalition Agreement (2019)
Thụy Điển	2045	Luật	Climate Policy Framework (2017)
Đức	2045	Luật	Germany’s Climate Action Law (2020)
Vương quốc Anh	2050	Luật	UK becomes first major economy to pass net zero emissions law (2019)
Pháp	2050	Luật	Loi relative à l’énergie et au climat (2019)
Đan Mạch	2050	Luật	Climate Act (2020)
New Zealand	2050	Luật	Climate Change Response (Zero Carbon) Amendment Act (2019)
Nhật Bản	2050	Chính sách	Japan net zero emissions pledge puts coal in the spotlight (2020)
Hàn Quốc	2050	Nộp cho LHQ	Submission to UN (2020)
Liên minh Châu Âu	2050	Chính sách	Green Deal (2019)
Hoa Kỳ	2050	Cam kết	Election Promise (2020)
Canada	2050	Chính sách	Policy Position (2020)
Úc	2050	Luật
Trung Quốc	2060	Tuyên bố	Announcement to UN (2020)
Brazil	2060	Nộp cho LHQ	Submission to UN (2020)

Bên cạnh các quốc gia, hàng ngàn công ty, thành phố, tổ chức giáo dục và tổ chức tài chính cũng đã cam kết đạt được mục tiêu Net Zero . Các sáng kiến như “Race to Zero” và “Science Based Targets initiative (SBTi)” đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các cam kết của doanh nghiệp .

Liên minh Tài chính Glasgow vì Net Zero (GFANZ) cũng tập hợp các tổ chức tài chính hướng tới mục tiêu này . Tuy nhiên, cũng có những lo ngại và giám sát về tính nghiêm túc và hiệu quả thực hiện của một số cam kết này ¹. Do đó, việc phát triển các tiêu chuẩn mạnh mẽ hơn và đảm bảo trách nhiệm giải trình là rất quan trọng ¹.

8. Thách thức và cơ hội liên quan đến việc đạt được Net Zero

Việc đạt được Net Zero đặt ra nhiều thách thức lớn, nhưng đồng thời cũng mở ra những cơ hội to lớn ²⁶.

Thách thức bao gồm các giới hạn về công nghệ hiện tại, chi phí cao của các công nghệ xanh, thiếu hụt cơ sở hạ tầng, sự cần thiết của hợp tác toàn cầu và điều chỉnh chính sách, chi phí đầu tư ban đầu cao, hạn chế về nguồn lực và công nghệ, những thay đổi lớn trong hành vi và lối sống cần thiết, cũng như những tác động kinh tế tiềm ẩn trong ngắn hạn .

Sự chuyển đổi sang Net Zero đòi hỏi những đột phá công nghệ, đầu tư tài chính khổng lồ và sự phối hợp chặt chẽ giữa các quốc gia với các hệ thống chính trị và kinh tế khác nhau .

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này cũng mang lại nhiều cơ hội ²⁶. Nó có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo ra hàng triệu việc làm mới trong các ngành năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng và công nghệ xanh ⁹. Net Zero cũng có thể tăng cường an ninh và khả năng phục hồi năng lượng bằng cách giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch ¹⁷. Nó thúc đẩy sự đổi mới công nghệ và mang lại lợi ích về sức khỏe cộng đồng thông qua giảm ô nhiễm không khí .

Các doanh nghiệp cam kết Net Zero có thể nâng cao uy tín thương hiệu, thu hút đầu tư và khách hàng có ý thức về môi trường, đồng thời tiết kiệm chi phí trong dài hạn thông qua hiệu quả năng lượng và sử dụng năng lượng tái tạo ²¹. Quan trọng nhất, đạt được Net Zero là cơ hội để xây dựng một tương lai bền vững và kiên cường hơn cho tất cả mọi người ⁹.

9. Kết luận

Khái niệm Net Zero đại diện cho một mục tiêu toàn cầu đầy tham vọng nhưng vô cùng quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Để đạt được trạng thái cân bằng giữa phát thải và loại bỏ khí nhà kính, cần có những nỗ lực phối hợp trên quy mô lớn, bao gồm việc giảm sâu lượng khí thải trên mọi lĩnh vực và tăng cường các biện pháp loại bỏ carbon.

Mặc dù con đường phía trước còn nhiều thách thức về công nghệ, tài chính và chính trị, nhưng những cơ hội về tăng trưởng kinh tế, đổi mới và một tương lai bền vững hơn là vô cùng to lớn. Sự gia tăng các cam kết Net Zero từ các quốc gia và tổ chức trên toàn thế giới cho thấy một động lực mạnh mẽ đang hình thành. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải đảm bảo rằng những cam kết này được chuyển thành hành động cụ thể và hiệu quả, với sự hợp tác chặt chẽ giữa các chính phủ, doanh nghiệp, cộng đồng và mỗi cá nhân, để chúng ta có thể cùng nhau hướng tới một hành tinh xanh và thịnh vượng hơn cho các thế hệ mai sau.

Nguồn trích dẫn

1. Net Zero Coalition | United Nations, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.un.org/en/climatechange/net-zero-coalition
2. Why is net zero so important? | National Grid Group, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/why-net-zero-so-important
3. What Does “Net-Zero Emissions” Mean? 8 Common Questions, Answered, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.wri.org/insights/net-zero-ghg-emissions-questions-answered
4. Net-Zero Jargon Buster – a guide to common terms – Science Based …, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://sciencebasedtargets.org/blog/net-zero-jargon-buster-a-guide-to-common-terms
5. Companies Are Still Committing to Net-Zero Emissions – Georgia Tech, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.gatech.edu/news/2024/11/20/companies-are-still-committing-net-zero-emissions
6. Net-zero emissions, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Net-zero_emissions
7. “Net Zero”: Lượng phát thải ròng bằng không có nghĩa là gì?, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.ariston.com/vi-vn/the-comfort-way/tips-and-tricks/net-zero-luong-phat-thai-rong-bang-khong-co-nghia-la-gi/
8. Net Zero là gì? Tìm hiểu về cam kết phát thải ròng bằng 0 – Oxalis Adventure, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://oxalisadventure.com/vi/netzero/net-zero-la-gi/
9. Net Zero là gì? Sự cam kết phát thải ròng bằng 0 năm 2050, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.pace.edu.vn/tin-kho-tri-thuc/net-zero-la-gi
10. Phát thải là gì? Phát thải ròng bằng 0 là gì? Lộ trình giảm nhẹ phát thải khí nhà kính như thế nào? – Thư Viện Pháp Luật, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://thuvienphapluat.vn/hoi-dap-phap-luat/839EDA6-hd-phat-thai-la-gi-phat-thai-rong-bang-0-la-gi-lo-trinh-giam-nhe-phat-thai-khi-nha-kinh-nhu-the-nao.html
11. Để thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng 0, hơn 1.900 doanh nghiệp phải kiểm kê khí thải | Tin tức, truy cập vào tháng 3 22, 2025, http://www.dcc.gov.vn/tin-tuc/3858/De-thuc-hien-cam-ket-dat-phat-thai-rong-bang-0,-hon-1.900-doanh-nghiep-phai-kiem-ke-khi-thai.html
12. What is Net Zero?, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://netzeroclimate.org/what-is-net-zero-2/
13. What is net zero? | National Grid Group, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/what-is-net-zero
14. Why is net zero so important in the fight against climate change? – LSE, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.lse.ac.uk/granthaminstitute/explainers/why-is-net-zero-so-important-in-the-fight-against-climate-change/
15. Net zero: why is it necessary? – Energy & Climate Intelligence Unit, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://eciu.net/analysis/briefings/net-zero/net-zero-why
16. An affordable, reliable, competitive path to net zero – McKinsey & Company, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.mckinsey.com/capabilities/sustainability/our-insights/an-affordable-reliable-competitive-path-to-net-zero
17. Net Zero Carbon Emission: Important, Challenges and Solution, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.herofutureenergies.com/blog/net-zero-carbon-emission/
18. Challenges and Solutions of Net Zero Lifestyle – BillionBricks, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://billionbricks.org/blog/challenges-and-solutions-of-net-zero-lifestyle/
19. Effects of net zero policies and climate change on air quality | Royal Society, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://royalsociety.org/news-resources/projects/air-quality-climate-change/
20. Pathways to Net-Zero—Innovations and Challenges in Achieving Carbon Neutrality – MDPI, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.mdpi.com/2076-3298/11/11/235
21. Net zero: benefits, challenges, strategies, and the power of nature-based solutions, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.green.earth/blog/net-zero-benefits-challenges-strategies-and-the-power-of-nature-based-solutions
22. New economic opportunities – Net Zero Climate, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://netzeroclimate.org/research/sustainable_development/economic_opportunities/
23. CAT net zero target evaluations | Climate Action Tracker, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://climateactiontracker.org/global/cat-net-zero-target-evaluations/
24. The Challenges and Costs of Net-Zero and the Future of Energy – IER, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.instituteforenergyresearch.org/the-grid/the-challenges-and-costs-of-net-zero-and-the-future-of-energy/
25. Net-zero ambition 500: companies across the globe committed to leading the science-based net-zero transformation, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://sciencebasedtargets.org/blog/500-companies-net-zero-ambition
26. Net Zero Scorecard – Energy & Climate Intelligence Unit, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://eciu.net/netzerotracker
27. www.herofutureenergies.com, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.herofutureenergies.com/blog/net-zero-carbon-emission/#:~:text=What%20are%20the%20Biggest%20Challenges,global%20cooperation%20and%20policy%20alignment.
28. Net Zero by 2050 – Analysis – IEA, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://www.iea.org/reports/net-zero-by-2050
29. 29. The Financial Opportunities Of Going Net-Zero For US SMEs – Carbon Credit Capital, truy cập vào tháng 3 22, 2025, https://carboncreditcapital.com/financial-benefits-going-net-zero-us-smes/